ÇOCUK VE KİTAP
Çocuklukta, özellikle de okul öncesi dönemde, insanın ömür boyu sürdüreceği
temel kişiliğinin ve alışkanlıklarının oluştuğu bilinmektedirİlk eğitimine ailede başlayan çocuk, çevresiyle etkileşimde bulunarak öğrenir
ve eğitilir. Çocuğun çevresiyle olumlu etkileşimi, öğrenim ve eğitimi hızlandırır.
“Kitap insanların çocukluk, gençlik, olgunluk ve yaşlılık dönemlerindeki
zihinsel ve ruhsal gelişimini etkileyen önemli faktörlerden birisidir”.Bugün, okuma alışkanlığının iyi çocuk kitaplarıyla kazanılacağı, çocuk yaşlarda
kitaplarla yapılan olumlu tanışmanın ileriki yaşlara da yansıyacağı herkesin
kabul ettiği bir gerçektir.Çocuk yayınlarının temel amacı; kitap sevgisi ve okuma alışkanlığı kazandırmak
olmalıdır. Çocuk ve kitap ilişkisinin okuma yazmayı öğrenmekle başlamadığı,
çocuğun kitapla ilk tanıştığı dönemin 0-6 yaş arası olduğu bilinmektedir.“Okuyan toplumun temelleri; küçük yaşlarda tutku haline gelmiş olan resimli
çocuk kitaplarını okuma ile sağlamlaştırılabilir”.
Çocuk kitapları, çocukların, bazı özelliklerinin gelişmesine yardımcı
olmaktadır. Bu özellikler şu şekilde sıralanmıştır;
Fiziksel gelişim:
Çocuklar, çocuk kitapları sayesinde kendi fiziksel özelliklerini tanıma ve
keşfetme fırsatını yakalarlar.
Zihinsel gelişim:
Çocuk kitabı, çocuğa çeşitli bilgiler vererek, zihinsel gelişimine katkıda
bulunur.
Dil gelişimi:
Çocuk kitabı çocuğa, kendisinin veya başkasının okuması yoluyla dilinin
gelişmesine yardımcı olur.
Duygusal gelişim,
kişilik gelişimi, ahlaki gelişim, ruhsal gelişim ve sosyal gelişim:
Çocuk kitabında yer alan konu, olaylar, karakterler, duygular ve bunların
özellikleri, kitabın verdiği mesaj ve bu mesajın etkileri çocuğun duygusal,
ahlaki, ruhsal, sosyal ve kişilik açısından gelişimine katkıda bulunur.
Çocuk kitaplarının, çocukların hangi ruhsal ihtiyaçlarını karşıladığı şu
şekilde sıralanmıştır;
- Başarma ihtiyacı
- Bilgi ihtiyacı
- Bir yere veya bir şeye ait olma ihtiyacı
- Değişme ihtiyacı
Kitabın çocuğun zihinsel, duygusal ve sosyal gelişiminde önemli bir uyaran
olduğu, çocuklara küçük yaşlardan itibaren iyi ve nitelikli kitap okuma ve
anlatmanın onların deneyimlerini genişlettiği, kelime bilgilerini artırdığı ve
dile karşı hassasiyetlerini geliştirdiği bilinmektedirÇocuğun kitapla karşılaşması, hem duyarak öğrendiği sözcükleri görerek
tanımasını, hem de duymadığı sözcükleri görerek öğrenmesini sağlar. Bu şekilde
çocuk, duyduklarıyla gördükleri arasında kurduğu ilişkilerle düşünmeyi öğrenirSöyleyiş ilkelerine uygun olarak okunan metinlerin çocuklar tarafından
dinlenilmesi, onlara, ses ve sözcüklerin doğru boğumlandırılmasına yönelik bir
deneyim kazandırır; çocukların, dinleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerini
geliştirir; çocukların dil bilinci ve duyarlığı kazanmasına yardımcı olur.Resimli kitap ve dergiler okul öncesi dönemde dil gelişimini
desteklediği gibi, çocuğun kendisini tanımasına, kendini bulmasına olanak
sağlar, toplumsallaşmasına yardımcı olur; yalnızlığı, kimsesizliği azaltır,
sanatsal ve kültürel deneyimler kazandırır.Erken dönemde uygun yapıtlar çocukları mutlaka olumlu yönde etkileyecektir.
“Okul öncesi dönemde kitapla ilgili deneyimler, çocukların daha sonraki
yıllarda okumayı öğrenmeye karşı duygu ve tutumlarını oluşturmada ilk
adımlardır”. Bu nedenle okul öncesi dönemin ve resimli kitapların önemi
dikkatlerden kaçmamalıdır.Resimli kitaplar, çocuğun belleğinde kavramların imgelerini oluşturur;
kavramların görsel imgeleriyle çocuğun belleğine yerleşmesine olanak sağlar;
çocukların duyu algılarını geliştirir; kavramsal gelişimini destekler; somut ve
soyut kavramları öğrenmelerini kolaylaştırır; nesneleri sınıflandırma,
gruplandırma; kavram oluşturma, anımsama, dikkat etme, düşünme gibi bilişsel süreçlerini
işletir.
Bir diğer ifadeyle, resimli kitaplar; çocuğun kavram, sözcük bilgisi, gramer,
anlama, dinleme, sorulara cevap verebilme, öykü zincirini kurabilme, bellek,
sıralı cümle üretebilme, dili kullanabilme, çözümleme yeteneğini arttırır,
dilin zenginliğinin farkına vardırır, kitap ve okuma zevki uyandırır,
denilebilir.
Ayrıca resimli kitapların, çocuğun sanat eğitimine ve görsel algısına katkısı
da unutulmamalıdır. Kitaplardaki resimler kendine has biçim ve biçemleriyle
çocuğu kavrayacak, heyecanlandıracak, çocuğun düşünmesine ve yeni sorular
üretmesine yardımcı olacaktır.Kitaplar, günlük yaşamda karşılıklı konuşmanın (çocuk-yetişkin) önemli bir
bölümünü oluştururlar. Toplumun değer sistemi ile birlikte, günlük
ilişkilerdeki problem çözme stratejilerini de yansıtırlar.Kitaplar, karşılıklı konuşmanın oluşturulmasında etken olduklarından, okunan
kitabın anlaşılmasındaki güçlükler, yetişkinlerin çocuklar için daha iyi
eğitimsel stratejiler yaratmasına yol açar.