DİL GELİŞİMİ

    DİL GELİŞİMİ                   

 

Dil iletişimi sağlama aracı olarak kullanılır.  Dil; sesler, semboller ve sözcükler gibi temel birimlerden oluşur.

İnsanlar dili; düşüncelerini, duygularını, tutumlarını, inançlarını ve değer yargılarını anlatmada ve öğretmede, algılanan ve yaşanan olaylarla ilgili bilgileri, en genel anlamda da kültür birikiminin aktarılmasında kullanır.

BİÇİM

Düşüncelerin, karşıdaki bireyin anlayacağı şekilde kodlanması, Biçim’dir. Dilin bilgisel boyutu olup, ses bilgisi, biçim bilgisi ve söz dizimi gibi 3 temel öğesi vardır.

Sesbilgisi (Fonoloji): Bir dilde yer alan seslerin, seslerin dağılımının ve diziliş kurallarının analizini yapar.

Biçimbilgisi (Morfoloji): Dildeki kök, ek ve bunların çekim ve birleşme özelliklerini inceler.

Sözdizimi (Sentaks): Cümleleri oluşturmak üzere konulan kurallarla ilgilenen bir sistemdir.

İÇERİK(ANLAMBİLGİSİ-SEMANTİK): Sözcüklerin ve sözcükler arasındaki  ilişkide ortaya çıkan bilgi ya da mesajın anlamı ile ilgilenir.

EDİMBİLİM (PRAGMATİK): İletişim için dil kullanmadaki kuralların incelenmesi ile ilgilenir.

 

PİAGET VE DİL GELİŞİMİ

Piaget’e göre dil, kalıtım ve çevrenin etkileşimi ile kazanılır. Dilin kazanılma sürecinin başında çocukta zihinsel faaliyetler vardır.

Duyu-Motor döneminde işitsel uyaran alan çocuk, ses üretmeye ve duyduğu sesleri taklit etmeye başlar. İki yaşındaki çocuk, olaylar, insanlar ve durumlarla ilgili ses bağlantıları kurar. Benmerkezci (Egosantrik ) düşünce sisteminin hakim olması nedeni ile, anlamdan çok, kendisi ile konuşulduğuna odaklanır. Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı, dilin genel bir bilişsel etkinliklerdir.
 

 

DİLİN KAZANILMASI                                                                                                             

Çocuklarda dilin kazanılması, iki dönemde gerçekleşir:

1.Konuşma Öncesi Dönem

Yenidoğan Dönemi (ağlama)

Gıgıldama Dönemi (2-3 ay)

Babıldama Dönemi (4-6 ay)
Babıldama Tekrarları (6-10 ay)

2. Konuşma Dönemi

Ses, Sözcük Dönemi ( 9-12 ay)

Tek Sözcük Dönemi (12-18 ay)

İki Sözcüklü İfadeler Dönemi (18-24 ay)

Üç ve Daha Fazla Sözcüklü İfadeler Dönemi ( 2-3 yaş)

Gramer Kurallarına Uygun Konuşma Dönemi ( 3-6 yaş )

YENİDOĞAN DÖNEMİ

         Yenidoğan davranışlarının çoğu refleksiftir. Konuşma gelişimine en çok katkı sağlayan refleks, emme-yutma refleksidir. Doğumdan sonra ortaya çıkan emme refleksi, öncelikle aşağı-yukarı çene hareketi ile birlikte gelişir. Yenidoğan, yutabilmek için ağzını hafifçe açar, dilini uzatır ve tekrar geri çeker.

      Yenidoğanın en yaygın sesi, ağlama sesidir. Birinci ayın sonunda, yenidoğanın ağlama sesinin farklılaştığını anne ayırt eder ve ağlamanın hangi seslerde ne anlama geldiğini fark edebilir.

      Yenidoğan, işitsel olarak farklı sesleri, tonlamaları ve vurgu örüntülerini ayırt edebilir.

 

GIGILDAMA DÖNEMİ (2-3 AY)

İki aylık olan bebek, ağız hareketlerini başlayıp durdurabilecek kas kontrolünü geliştirir. Bu dönem gıgıldama ile tanımlanır.

BABILDAMA DÖNEMİ (4-6 AY)

Bu dönemdeki bebek, rastgele ses çıkarmaya başlar. Çıkardığı sesler, anadilindeki seslerden farklıdır. Dördüncü aydan itibaren seslerle deneme yaparak, emme için, tüm çene kasları yerine dil kaslarını kullanır. Gırtlak sesleri baskındır, ancak dudaktan çıkan seslerin baskınlığı arttıkça, gırtlak sesleri kaybolur.

               TEKRARLI BABILDAMA DÖNEMİ (6-10 AY)

Bebeğin gittikçe ağız hareketlerini kontrol etmesi sonucunda çıkardığı sesler, hece üretimine doğru gelişir. Hece tekrarları «ba-ba-ba», «de-de-de» şeklindedir. Babıldama tekrar ettikçe, çocuk daha çok ses çıkarır. Annesinin ya da çevresindeki kişilerin bu sesleri tekrar etmesi, bebek için eğlenceli olduğu kadar, konuşma kazanımı için bebeği destekleyici olur.

SES – SÖZCÜK DÖNEMİ (9 – 12 AY)

Bu dönemde bebek, sık sık babıldayarak yetişkin konuşmasına benzeyen uzun diziler oluşturur. Anlaşılmayan ancak ritmik olan, düz cümle ya da soru cümlesine benzeyen bir akıcılık vardır. Akıcı olan bu sesler, sözcüklerin yerini tutar.

 

TEK SÖZCÜK DÖNEMİ (12 – 18 AY)

İlk sözcüklerin söylendiği 12. ay konuşmanın başlangıcı olarak kabul edilir. Bebek, karmaşık duyguları dahi, tek sözcüğe  sığdırmaya çalışır. « Baş baş» dışarı çıkmak istediğini ifade eder. Alıcı dil, ifade edici dile göre daha çok gelişmiştir. Bunun nedeni, kavram gelişiminin, yan, bilişsel gelişimin, dil gelişiminden önde gitmesidir.

İKİ SÖZCÜKLÜ İFADE DÖNEMİ( 18 – 24 AY)

 Bu dönemde, isim ve fiil bileşimi ile cümleler oluştururlar. Edat, sıfat ve zarf
kullanımı yoktur. Konuşma tarzı, iki kelimeyi birleştirerek ve hızlı bir akıcılık içindedir.

-Anne gel, baba git…

 

 

ÜÇ VE DAHA FAZLA SÖZCÜKLÜ İFADE DÖNEMİ ( 2-3 YAŞ)

Bir düşüncenin bütün olarak ifade edilmesi için, 3-4 kelimenin bir araya getirildiği bir dönemdir. Küçük emirleri yerine getirir, basit soruları cevaplandırır. Öğrendiği sözcükleri esnek, doğru ve yerinde kullanmaya başlar.

2-3 yaş döneminde kullanılan cümleler anlaşılır, fakat gramer kurallarına uygun değildir.

GRAMER KURALLARINA UYGUN KONUŞMA DÖNEMİ (3-6 YAŞ)

Diğer insanlara söylediklerinin %80’i anlaşılır bir ifadeye sahiptir. Bu dönemde, anadilinin temel yapısını öğrenirler. Benmerkezci konuşmalar yaparlar. Cümlelerin büyü bir kısmı, dilbilgisi kurallarına uygundur.

5-6 yaşlarına geldiklerinde, bir yetişkinin dil kullanımına benzer özellikler gösterirler

DİL GELİŞİMİNİN DESTEKLENMESİ

Çocuğun dili kazanması ve kullanabilmesi için, öğrenme sürecine ihtiyaç vardır. En önemlisi, modeli taklit ederek dilini geliştirmeye çalışmasıdır. Yaşa bağlı olarak, sözcük dağarcığı artar, dili doğru kullanır, daha doğru ve daha açık olarak kendisini ifade eder.

Sosyal etkileşim ve sosyal çevre, çocuğun dil gelişimini besler. Çevresel uyaranları olmayan ve çevresel yoksunluk yaşayan çocuklar, dil gelişim düzeyi açısından, yaşıtlarına göre gerilik gösterirler. Bu nedenle, başta çocuğun en yakın çevresi olan aile bireyleri ve çocuğun çevresindeki tüm bireylerin bebeklik döneminden itibaren, çocukla kurduğu etkileşim ortamı ve iletişim çok önemlidir.

Çocukların sorularına cevap vermek, onları soru sorması için özendirmek ve cesaretlendirmek, günlük rutin aktivitelerin dışında da özel bazı aktivitelerle desteklenebilir.

 Özellikle anaokulu eğitim programlarında yer alan dil etkinlikleri, okula hazırlık, okuma yazma becerileri açısından büyük önem taşımaktadır.

 

ÖnerilenAnaokuluAktiviteleri               

Yeni kelimelerin öğretilmesi

Çocukların ilgisini çeken resimler hakkında konuşmalarına olanak sağlama

 

Parmak oyunları, tekerlemeler, kafiyeli kelimelerle kelime hazinelerini geliştirme

Yeni kavram ve kelime öğretirken benzer ve zıt olanları beraber öğretmen

Drama ve oyun etkinliklerine geniş ölçüde yer verme

Çocukların müzik dinlemesine olanak sağlama

Çocuklara bol bol kitap okunması

Öğretmenin sınıfta yapacağı etkinlik ve projelerin uygulamalarında, onların dikkatlerini çekerek onları tartışmaya yönlendirmesi

Çocukların bir takım örüntüler yapabilmeleri açısından onlara birbirleriyle ilişkili resimli kartlar verilmelidir.

Çocuklar konuşmaya yöneltilmelidir.

«Sen söyle» , «Nesi var?» , «İsmini bul.» gibi çeşitli oyunlarla çocukların kendilerini ifade etme olanağı verilebilir ve zihinsel gelişimlerine yardımcı Çocuklara özellikle sanat etkinliklerinden sonra yaptıkları şeyleri sunma, anlatma fırsatı verilmelidir.

 

 Bazı kavramlar ve kelimelerin anlamları, oyunlarla ve basit hareketlerle çocuğa kazandırılmalıdır.

Çocukların bildikleri kelimelerden yararlanarak, yeni kavramlar ve kelimeler birer birer öğretilebilir.

Alfabenin belli harfleri ile başlayan objelerin isimleri verilebilir. « Söyle bakalım A ile başlayan hayvan isimleri nelerdir?» gibi.

Çocukların, fiillerin zamanlarını öğrenmesine yardım etmek amacıyla öğretmen, çocukların yaptığı hareketlerle ilgili açıklama yapabilir.

Öğretmen çocukların kullandıkları fiillerin anlamını kuvvetlendirecek faaliyetler planlayarak, çocuğun buna uygun kelimeleri bulmasına yardımcı olabilir.